Απαντώ εδώ σε κάποιες ερωτήσεις αναγνωστών σχετικά με το φορμά του σεναρίου.
Δεν δηλώνω ειδικός στο φορμά. Κάποιες από τις απαντήσεις μου είναι ορθές και κάποιες άλλες ενστικτώδεις. Αυτό που συστήνω σε όλους, όμως, είναι η ανάγνωση πολλών σεναρίων. Όλα τα ερωτήματα αρχίζουν να ξεθωριάζουν όταν διαβάζουμε σενάρια επαγγελματιών και βλέπουμε πώς άλλοι έλυσαν ένα σωρό τέτοια θέματα.
Επίσης, όπως λέει ο Σκοτ Μάγιερς, δεν υπάρχουν κανόνες σεναριογραφίας. Υπάρχουν όμως κάποιες οδηγίες που γλιτώνουν τους αρχάριους από μπελάδες.
Ιδού λοιπόν, κάποια τέτοια ερωτήματα:
Ονόματα μικρών χαρακτήρων
Όταν εισάγουμε χαρακτήρες που δεν ξαναεμφανίζονται, να τους αναγράφουμε ως ΑΝΤΡΑΣ 1, ΑΝΤΡΑΣ 2, κλπ.;
Είναι πολύ άκομψο να το κάνουμε έτσι. Σε μυθιστόρημα, ο συγγραφέας ποτέ δεν θα εισήγαγε χαρακτήρες με τέτοιο τρόπο. Ας σκεφτόμαστε το σενάριο ως κείμενο που στόχο έχει να κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη, όπως η ταινία έχει στόχο να κρατά το ενδιαφέρον του θεατή.
Έτσι, αντί να γράφουμε ΑΝΔΡΑΣ 1, ΑΝΔΡΑΣ 2, κλπ. καλύτερα (ξαναλέω) να δώσουμε από ένα χαρακτηριστικό που βοηθά το μυαλό μας να δημιουργήσει μια εικόνα: πχ. ΑΝΔΡΑΣ ΜΕ ΚΑΜΠΑΡΝΤΙΝΑ.
Αυτή η μέθοδος θέλει φυσικά κάποιο μέτρο, γιατί εύκολα γίνεται κουραστική. Ας φανταστούμε ένα κείμενο με 4-5 χαρακτήρες που έχουν ονόματα ΑΝΔΡΑΣ ΜΕ ΚΑΜΠΑΡΝΤΙΝΑ, ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΕ ΚΟΚΚΙΝΟ ΜΑΛΛΙ, κλπ.
Ένας πιο εύκολος τρόπος, που αρέσει περισσότερο και στους ηθοποιούς, είναι να δίνουμε ονόματα στους χαρακτήρες, ακόμα και σε αυτούς που εμφανίζονται για λίγο. Αυτό γίνεται στην περιγραφή της δράσης, όπως ο Λώρενς Κάσνταν εισάγει, στους Κυνηγούς της Χαμένης Κιβωτού, το όνομα του πρωταγωνιστή, αλλά και ονόματα χαρακτήρων που εμφανίζονται μόνο στην πρώτη σεκάνς:
ΠΕΡΟΥ
1936
Ένα στενό μονοπάτι κατά μήκος της καταπράσινης πλευράς του φαραγγιού.
Μια ομάδα ανδρών το ακολουθεί. Επικεφαλής της είναι ένας Αμερικανός,
ο ΙΝΤΙΑΝΑ ΤΖΟΟΥΝΣ. Φορά ένα κοντό δερμάτινο μπουφάν, μια θήκη πιστολιού,
και ένα καπέλο με γείσο και με ένα παράξενο φτερό κολλημένο πάνω του.
Πίσω του ακολουθούν δύο Περουβιανοί, ο ΣΑΤΙΠΟ και ο ΜΠΑΡΡΑΝΚΑ. Τελευταίοι
έρχονται πέντε ΙΝΔΙΑΝΟΙ Γιάγουα.Χρειάζεται να θυμόμαστε ότι ο αναγνώστης του σεναρίου μαθαίνει έτσι τα ονόματα των χαρακτήρων, αλλά ο θεατής της ταινίας δεν τα γνωρίζει πριν αυτά αναφερθούν στον διάλογο.
Ηλικία χαρακτήρων
Την ηλικία ενός χαρακτήρα τη βάζουμε σε παρένθεση; Βάζουμε ηλικίες στους χαρακτήρες που εμφανίζονται μόνο μία φορά;
Το να αναγράφεται η ηλικία σε παρένθεση δεν είναι απαραίτητο, ούτε είναι ο μοναδικός τρόπος. Στο παραπάνω παράδειγμα, ο Ιντιάνα Τζόουνς δεν αποκαλύπτει την ηλικία του επί τη εμφανίσει. Ας δούμε μερικά άλλα παραδείγματα εισαγωγής χαρακτήρων, επιλεγμένα από το εξαίρετο πόνημα της Ναταλί Σεζάν Πώς το Έγραψαν: 100 Χαρακτήρες.
American Beauty:
Σε ΒΙΝΤΕΟ: η ΤΖΕΗΝ ΜΠΕΡΝΑΜ είναι ξαπλωμένη στο κρεβάτι, φορώντας ένα
φανελάκι. Είναι δεκαέξι, με σκούρα, έντονα μάτια.Επιστροφή στο Μέλλον:
Ο οδηγός είναι ο ΔΡ. ΕΜΜΕΤΤ ΜΠΡΑΟΥΝ, περίπου 65. Μοιάζει με
γερο-χίππη, με μαλλιά ως τους ώμους, χαβανέζικο πουκάμισο,
ξεφτισμένα τζην, μενταγιόν από τυρκουάζ στο λαιμό, και ζωηρά -σχεδόν
άγρια- μάτια. Είναι όλος ενέργεια, όλος ζωή, μιλάει γρήγορα και η
εκκεντρικότητά του κερδίζει αμέσως τη συμπάθεια.Τα Παιδιά των Ανθρώπων:
ΕΣ. ΚΑΦΕ -- ΜΕΡΑ
Ένας άνδρας μπαίνει στο καφενείο, ανοίγοντας δρόμο ανάμεσα στους
ανθρώπους: ο ΤΗΟ ΦΑΡΟΝ (55). Απόμακρος, ατημέλητος, άχαρη γενειάδα,
γυαλιά, ο Τήο είναι ένας βετεράνος της απελπισίας. Παραιτήθηκε,
πριν παραιτηθεί ο κόσμος.Δεν χρειάζεται να κολλάμε με την ηλικία. Δεν είναι παρά ένα από τα χαρακτηριστικά που περιγράφουν ένα άτομο. Για μικρούς χαρακτήρες, ίσως είναι πιο χρήσιμο κάποιο άλλο χαρακτηριστικό, που μας βοηθά να τους θυμόμαστε, πχ. ότι φοράει τριμμένο μπουφάν φλάιτ.
Για κάθε χαρακτήρα, χρειαζόμαστε μια σύντομη περιγραφή που:
- αποκαλύπτει ένα δείγμα της προσωπικότητας του χαρακτήρα και
- δημιουργεί μια ζωηρή εικόνα στο μυαλό μας, ώστε κάθε φορά που εμφανίζεται ξανά, να τον βλέπουμε μπροστά μας.
Φυσικά, η παραπάνω περιγραφή, χρειάζεται να δέσει με μια ενδιαφέρουσα δράση. Οι επιδιώξεις και οι πράξεις είναι αυτές που κάνουν έναν χαρακτήρα πραγματικά αξιομνημόνευτο και όχι η περιγραφή.
Διάλογοι
Μπορούμε να βάζουμε παραγραφοποίηση στους διαλόγους;
Όχι. Αυτό δεν το συναντάμε ποτέ.
Η παράγραφος δηλώνει αλλαγή θέματος στον γραπτό λόγο. Οι διάλογοι δεν είναι γραπτός, αλλά προφορικός λόγος.
Η αλλαγή θέματος μέσα σε μια ατάκα είναι κάτι που θα διαχειριστούν ο ηθοποιός και ο σκηνοθέτης με τα μολυβάκια τους, χωρίζοντας το κείμενο σε ενότητες, κατά την ανάλυση του σεναρίου.
Voice Over και Off-Screen
Ποια η διαφορά O.S. και V.O.; Τι βάζουμε όταν γράφουμε τηλεφωνική συνομιλία;
Το Off-Screen (O.S.) είναι διαφορετικό από το Voice Over (V.O.). ως εξής:
Στο O.S. (εγώ προτιμώ να το γράφω «ΟΦΦ,» σε ελληνικό σενάριο), έχουμε τη φωνή ενός χαρακτήρα που είναι παρών στον χώρο, αλλά για κάποιο λόγο δεν φαίνεται. Είναι δηλαδή απλώς εκτός κάδρου ή σε διπλανό δωμάτιο. Για παράδειγμα, από το American Beauty του Alan Ball:
ΕΣ. ΟΙΚΙΑ ΜΠΕΡΝΑΜ - ΔΙΑΔΡΟΜΟΣ
Ο Λέστερ, ακόμη με κοστούμι, στέκεται έξω από το δωμάτιο της Τζέιν,
με το αυτί κολλημένο στην πόρτα. Δεν πιστεύει αυτά που ακούει.
ΑΝΤΖΕΛΑ (ΟΦΦ)
Είναι. Αν γυμναζόταν λιγάκι, θα ήταν
σέξι.
ΕΣ. ΟΙΚΙΑ ΜΠΕΡΝΑΜ - ΔΩΜΑΤΙΟ ΤΗΣ ΤΖΕΙΝ - ΣΥΝΕΧΕΙΑ
ΤΖΕΪΝ
Σκάσε.
ΑΝΤΖΕΛΑ
Έλα τώρα. Δηλαδή δεν τον έχεις δει
ποτέ με τα εσώρουχα; Στοιχηματίζω
ότι την έχει μεγάλη.Στο (V.O.), έχουμε φωνή που είναι «φορετή,» καθώς δεν προέρχεται από τον ίδιο χώρο με ό,τι βλέπουμε στην οθόνη. Για παράδειγμα, όταν ακούμε τις σκέψεις ενός χαρακτήρα, χρησιμοποιούμε το V.O., ασχέτως με το αν ο χαρακτήρας βρίσκεται ή όχι στην οθόνη. Ομοίως, χρησιμοποιούμε το V.O. όταν ακούμε τη φωνή ενός αφηγητή. Για παράδειγμα, επίσης από το American Beauty:
ΠΕΤΑΜΕ πάνω από κάποιο αμερικανικό προάστιο, ΚΑΤΕΒΑΙΝΟΝΤΑΣ ΑΡΓΑ
προς μια οδό με συστοιχίες δέντρων.
ΛΕΣΤΕΡ (V.O.)
Το όνομά μου είναι Λέστερ Μπέρναμ.
Αυτή είναι η γειτονιά μου. Αυτός
είναι ο δρόμος μου. Αυτή... είναι
η ζωή μου. Είμαι σαράντα δύο ετών.
Σε λιγότερο από ένα χρόνο, θα έχω
πεθάνει.Ομοίως, V.O. χρησιμοποιούμε και όταν γράφουμε τηλεφωνική συνομιλία, κατά την οποία βλέπουμε μόνο τον ένα χαρακτήρα, αλλά ακούμε τις φωνές και των δύο. Για παράδειγμα, από το Τρέξε! του Jordan Peele:
ΕΞ. ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ - ΑΝΑΧΩΡΗΣΕΙΣ - ΜΕΡΑ
Ο Ροντ καπνίζει ένα τσιγάρο και καλεί τον Κρις.
ΑΥΤΟΜ. ΤΗΛΕΦΩΝΗΤΗΣ ΚΡΙΣ (V.O.)
Είμαι ο Κρις. Αυτή τη στιγμή
είμαι μακριά από το τηλέφωνό μου
ή απλώς δεν θέλω να σας μιλήσω.
ΡΟΝΤ
Πώς πάει; Πήρα να δω αν είσαι
καλά. Νόμιζα ότι επέστρεφες
χτες, οπότε ελπίζω ότι είσαι ήδη
σπίτι και κοιμάσαι, να πούμε.
Τέλος πάντων. Πάρε με.Άσχετα με το τι απαντήσεις δίνω παραπάνω, επαναλαμβάνω και τονίζω ότι τις πιο έγκυρες απαντήσεις τις βρίσκουμε διαβάζοντας σενάρια των μαιτρ του είδους.
