Έχοντας γράψει τη σκαλέτα και ομαδοποιήσει τις σκηνές σε σεκάνς, το επόμενο βήμα που κάνω είναι να συγκρίνω την ιστορία με το Ταξίδι του Ήρωα. Αυτό δεν το κάνω για να τη βάλω στο κρεβάτι του Προκρούστη, αλλά για να διδαχθώ κάποια πράγματα από το πόσο αυτή μοιάζει ή διαφέρει από την αρχετυπική περιπέτεια.
Τα σημεία πλοκής του Ταξιδιού είναι σημεία αναφοράς για κάθε ιστορία, είτε με απόλυτη ταύτιση (χολλυγουντιανή δομή σεναρίου), είτε με διαφοροποιήσεις, με κάποια μέρη συρρικνωμένα, παραλειπόμενα, ή αυξημένα (ευρωπαϊκή προσέγγιση1).
Μοιάζει αυτή η διαδικασία με τη μελέτη ενός αγάλματος και τη σύγκριση των μερών και των αναλογιών του με αυτά του ιδανικού ανθρώπινου σώματος. Ως τεχνίτες, δεν κάνουμε αυτή τη σύγκριση για να καταλήξουμε στο επικριτικό συμπέρασμα ότι ο άλλος γλύπτης δεν έχει ιδέα (κάτι που δεν αποκλείεται κάποιες φορές να ισχύει), ούτε γιατί στόχος μας είναι να δημιουργούμε μόνο αγάλματα με ιδανικές αναλογίες. Στόχος μας είναι να μελετήσουμε τον τρόπο που ένας άλλος τεχνίτης έχει τηρήσει ή παραβιάσει τις ιδανικές αναλογίες, εν γνώσει του ή καταλάθος. Επίσης, να συμπεράνουμε αν αυτή η εφαρμογή ή μη των αναλογιών (και των μερών -όπως είπα, κάποιες φορές τμήματα ολόκληρα μπορεί να παραλείπονται) έχει θετικό αντίκτυπο στην εμπειρία του θεατή. Με άλλα λόγια, το αποτέλεσμα ήταν δυνατό και ενδιαφέρον ή αδύναμο και ανιαρό;
Αυτή τη σύγκριση, πλέον, την κάνω σχεδόν χωρίς σκέψη και συνειδητή μεθοδολογία.
Αν, ωστόσο, επιμένετε ότι πίσω από την προσέγγισή μου υπάρχει μια μεθοδολογία, αυτή μπορεί να είναι η εξής: εντοπίζω πρώτα τα πιο αναγνωρίσιμα σημεία της πλοκής. Αυτά συνήθως είναι -και παρακαλώ να διαβάσετε το άρθρο μου πάνω στο Ταξίδι για την ονοματολογία- το Οι Κακοί Ξανάρχονται (μια απειλή που εμφανίζεται αμέσως μετά από την πρώτη μεγάλη νίκη του πρωταγωνιστή στο Midpoint) και Η Σκοτεινή Νύχτα της Ψυχής (μια σκοτεινή περίοδος που προηγείται του ενεργητικού, αποφασιστικού ξεσπάσματος του πρωταγωνιστή καθώς μπαίνει στην Τρίτη Πράξη).
Σημείωση: για να είμαι ειλικρινής, το πρώτο που έκανα όταν ξεκίνησα να αναλύω ταινίες ήταν να πασχίζω να εντοπίσω το πέρασμα στη Δεύτερη Πράξη, κάτι στο οποίο πολλές φορές αστοχούσα εντελώς. Ωστόσο, το μόνο που χρειαζόμουν ήταν εξάσκηση.
Αρχικά, αυτός ο εντοπισμός γίνεται κυρίως με συνειδητή σκέψη, αλλά όσο κανείς μελετά ταινίες το ένστικτο δουλεύει όλο και περισσότερο. Αρχίζει να αναγνωρίζει χωρίς σκέψη τις ανατροπές μιας ιστορίας. Τις στιγμές που ο χαρακτήρας που έχει το πάνω χέρι αρχίζει να χάνει -και αντίστροφα.
Δεν υπάρχει γρήγορος τρόπος να διδάξω πώς εντοπίζονται τα μείζονα σημεία της πλοκής. Χρειάζεται να αναλύσετε δεκάδες ταινίες διαφόρων ειδών (και όχι μόνο χολλυγουντιανές) ώστε να αρχίσετε να βλέπετε τους μηχανισμούς τους.
Μπορείτε να κλέβετε κιόλας. Για παράδειγμα, όταν εγώ νιώσω κάτι ως Midpoint, τσεκάρω το χρονικό σημείο που βρίσκομαι, σε σχέση με τη διάρκεια της ταινίας. Συνήθως είναι όντως το μέσο. Ακόμη και αν δεν είναι, όμως, δε σημαίνει ότι έχω πέσει έξω. Οι ταινίες που λυγίζουν ή σπάζουν τους κανόνες διευρύνουν την αντίληψή μας, υπενθυμίζοντάς μας ότι οι κανόνες υπάρχουν και για αυτόν τον λόγο.
1 Στις ευρωπαϊκές ταινίες, συρρικνώνεται συχνά το ηρωικό στοιχείο και η δραστικότητα του χαρακτήρα -ειδικά στην Τρίτη Πράξη- ενώ διογκώνεται το στοιχείο του δισταγμού και της αντίστασης στη δράση. Ο ίδιος ο Christopher Vogler, στην εισαγωγή του Writer’s Journey, αναφέρεται σε ηρωοφοβικές κουλτούρες που έχει γνωρίσει ταξιδεύοντας για τα σεμινάριά του.
Ο Vogler προβληματίζεται, εξάλλου, απέναντι στην επιθετική εξαγωγή αφηγηματικών τεχνικών από το Χόλλυγουντ, που εκτοπίζουν τις τοπικές παραδόσεις. Γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου του: «Είναι το Ταξίδι του Ήρωα ένα όργανο πολιτισμικού ιμπεριαλισμού; Θα μπορούσε να είναι, αν ερμηνεύεται αφελώς, αν αντιγράφεται σαν τυφλοσούρτης, αν υιοθετείται χωρίς αμφισβήτηση.»
Θα συμφωνήσω μαζί του και δεν θα σταματήσω να υπογραμμίζω την ελαστικότητα με την οποία πρέπει να χρησιμοποιείται αυτό το αφηγηματικό μοντέλο, ώστε να αποτελέσει γόνιμο εργαλείο και όχι στείρα μήτρα ιστοριών χωρίς βάθος ή πρωτοτυπία.
Ευχαριστούμε πολύ ❤️